NGƯỜI LÁI ĐÒ NGANG

Tác giả: Trần Thị Nghĩa
Trường Tiểu học Sơn Trung – huyện Khánh Sơn- Khánh Hoà
Cuộc sống lang bạt trôi nổi đã đưa tôi đi rất nhiều miền trên đất nước. Nhưng dù gặp bất cứ nơi đâu hình ảnh một con đò nhỏ bé trên một dòng sông là những kỷ niệm của thời thơ ấu lại trở về trong tôi.
Quê nội của tôi nằm bên một dòng sông nhỏ, nước xanh ngăn ngắt quanh năm, những bãi ngô chạy dài, những mái nhà tranh thấp thoáng sau lũy tre già thoáng mát, một mái trường nằm cạnh bến đò và người thầy giáo cứ sáng sáng chèo đò sang bờ sông bên kia đón lũ học trò sang sông, tan học lại chèo đò chở học trò trả về bến sông cũ.. Một mình thầy kiêm luôn năm lớp với hơn ba chục đứa học trò. Đi học, có đứa chỉ mặc một cái quần đùi. Năm chúng tôi lên lớp năm, thầy ưu tiên cho lớp trọn một buổi.Ngày thi vào lớp sáu, lúc đó gọi là lớp đệ thất, thầy chở cả sáu đứa đi thi. Trên con đò nhỏ, vừa chèo thầy vừa đọc lại các quy tắc của môn toán mà chúng tôi vốn hay quên. Không phụ công thầy, cả sáu đứa chúng tôi đều thi đậu.Đi coi kết quả về, đêm ấy, mấy thầy trò liên hoan ca hát đến tận khuya. Sau này nghĩ lại, tôi cứ lấy làm lạ cho sự vô tư của mình hồi đó. Không bao giờ thắc mắc về gia đình của thầy, cứ nghĩ thầy có trên cõi đời này là để cho chúng tôi, là của cái làng quê hẻo lánh nhỏ bé này. Thỉnh thoảng, có ông bưu tá đem đến cho thầy một lá thư, thầy đọc xong đôi mắt trở nên buồn xa vắng. Có lần thầy không đọc mà thả ngay vào bếp lửa rừng rực mà chúng tôi đốt lên để nướng ngô non.
Ngày chúng tôi lên huyện học, chắc thầy xúc động lắm.Thầy dặn dò chúng tôi đủ điều. Nhìn vào đôi mắt của thầy, tôi biết có nhiều điều thầy chưa nói hết được. Đi xa rồi ngoái lại, tôi vẫn thấy thầy đứng một mình bên cạnh con đò. Một hình ảnh mà sau này nghĩ lại vẫn làm tôi nhói lòng. Một hình ảnh của sự cô đơn. Lúc đó, háo hức với những gì sắp đến của cuộc sống và ngôi trường mới đã làm chúng tôi mau chóng quên thầy. Riêng tôi học ở trường huyện một năm rồi theo gia đình chuyển vào miền Nam. Tôi xa hẳn con sông nhỏ của làng quê từ đó. Thay đổi nghề nghiệp không biết bao nhiêu lần, trôi dạt từ vùng này sang miền khác, cuối cùng tôi cũng trở về với cái nghề mà nội tôi ao ước từ lúc tôi còn bé là nghề dạy học. Ngày đầu tiên đứng trên giảng đường rộng thênh thang, tôi chợt nhớ đến ngôi trường và người thầy giáo của một thời thơ ấu. Nỗi nhớ cộng niềm ân hận về sự vô tình của mình càng thôi thúc tôi tìm về thăm lại miền quê thân thuộc ngày ấy.
******
Tôi trở lại bến đò ngày xưa vào một buổi chiều. Bao nhiêu năm rồi thế mà cảnh vật vẫn làm tôi ngỡ như tất cả chỉ mới hôm qua. Bãi ngô đã qua mùa thu hoạch, vàng vọt, xác xơ. Dòng sông lững lờ như trầm ngâm nghĩ về quá khứ. Bến đò vẫn bốn bậc đá rêu phong. Tôi nhìn sang bên kia bờ hú gọi:
- Đò ơi! đò ơi!
Một con đò tách bến bơi sang. Trong bóng chiều chập choạng, hình ảnh ấy làm tôi quặn thắt nhớ những buổi sáng mù sương thầy đã chèo đò sang đón chúng tôi…
Con đò cập bến, tôi nhảy vội xuống giúp ông lão đẩy đò ra khỏi bờ.
Ngồi yên giữa lòng con đò, tôi mới ngước lên nhìn ông lái… Phải gì thời gian có thể xóa đi, làm thay đổi hẳn khuôn mặt của một con người thì có lẽ tôi sẽ ra đi với tất cả quá khứ đẹp đẽ hư ảo của một thửa thiếu thời. Nhưng nghiệt ngã thay…..
Cầm lấy mái chèo trên tay thầy, tôi mới thấy thầy đã mất trọn đi bàn tay phải. Đôi mắt thầy mờ đục như phủ một lớp bụi thời gian . Tôi thổn thức:
- Thầy ơi, vì sao? Vì sao hở thầy ?
Giọng thầy xa vắng:
-Một cơn lũ của mùa mưa năm ấy đến thật bất ngờ. Thầy chỉ kịp đưa những đứa học trò của xóm bên kia sông sang bờ yên lành. Trở về, chưa kịp tới bờ thì thầy bị lật đò do một khúc gỗ từ nguồn trôi về. Cú đập của khúc gỗ đã làm dập nát bàn tay phải của thầy và đập vào thái dương làm đôi mắt của thầy mờ dần từ ngày ấy…
Đêm ấy, trong căn nhà nhỏ bé của thầy , tôi đã hiểu được phần nào về cuộc đời bất hạnh của thầy. Sau tai nạn đó, thầy đã phải giã từ bục giảng. Một vài thầy cô khác đã được điều về, nhưng con sông này đã không giữ họ ở lại được. Các em học sinh đã phải sang xã bên xa hơn để học. Còn thầy, thầy không muốn rời mảnh đất mà thầy đã từng gắn bó trong những cơn bão của cuộc đời riêng tư. Thầy trở thành người chèo đò đưa khách qua lại dòng sông mà thầy đã quen thuộc từng làn nước, từng khúc sông và tìm lại kỷ niệm của những ngày đi dạy học.
Tôi bâng khuâng nhìn thầy:
-Lẽ nào cuộc đời của thầy sẽ kết thúc cô độc nơi đây. Nếu thầy không muốn trở về nơi thầy đã ra đi, xin thầy về với em. Em cũng là hiện thân của quá khứ mà thầy yêu mến.
- Thầy vẫn ngước nhìn ra hướng dòng sông:
- Cuộc đời của thầy bây giờ chính là con đò và dòng sông này em à. Em chính là một trong những ước mơ và khát vọng mà thầy đã chở đến bến bờ. Mái nhà xưa của thầy không còn nữa. Mà chỉ là mái trường mà em đã ra đi.
Thỉnh thoảng em hãy nhớ về ngôi trường này như chính là mái nhà của thời thơ ấu.
Ngoài sông, có lẽ nước triều đang lên. Tiếng nước vỗ bờ như lời ru của qua khứ.
Nguồn: tác giả Trần Thị Nghĩa

Đoàn Thạch Biền

Tôi được người bạn cho biết anh có cô em gái rất "căm thù" thơ. Tôi đã tò mò đi tìm hiểu tại sao em có lòng "căm thù" đó. Vì đối với tôi thơ rất cao quý và thơ mộng. Nó có làm hại ai đâu?

Cuối cùng cô bé đã dạy cho tôi biết: Hoa ô môi không có hình dấu môi mà có hình dấu răng.

Hình như giữa thơ và thực tế cũng giống vậy?


o O o




Họp mặt bạn đọc Áo Trắng ở Long Xuyên xong, tôi nhờ Lộc - thổ công ở đây - chở tôi bằng xe Honda đến thăm một người bạn văn nghệ Ở huyện Ô Môn. Lộc nói:

- Cũng dễ thôi, huyện nằm trên đường chúng ta trở về Cần Thơ. Anh gặp ông bạn có chuyện gì vậy? Lấy bài đăng báo hả?

Tôi cười lắc đầu:

- Không. Ông ấy viết thư hẹn sẽ chiêu đãi tôi một món ăn đặc sản địa phương.

Lộc cười:

- Anh lúc nào cũng vậy. Chỉ món ăn mới quyến rũ được anh.

Qua một cây cầu, xe quẹo trái vào huyện Ô Môn. Tôi biết được là nhờ nhìn tấm bảng xanh chữ trắng gắn ở bên đường. Lộc vừa lái xe vừa kể chuyện tình bà Sử người Việt với ông Trăng người Khơme, đã tạo nên tên đất này. Hai người đã phải vượt qua nhiều khó khăn cách trở mới gặp được nhau. Nên họ đã "ôm-em-ôm-anh" thắm thiết không rời thành tên Ô Môn. Tôi bật cười thích thú với chuyện cười dân gian giải thích tên địa phương theo Lộc kể. Và tôi nghĩ thầm miền đất nào có tên gắn liền với một chuyện tình, miền đất đó sẽ rất có... tình.

Tôi nói địa chỉ của người bạn và Lộc lái xe chạy thẳng đến một bến sông. Dưới bến có những chiếc "tắc ráng" đậu san sát. Lộc dừng xe lại, hỏi tôi:

- Ông bạn anh tên gì?

- Văn Thành Duy.

- Ở đây hỏi bút danh không ai biết đâu . Anh có nhớ ông ấy nói ba ông ấy tên gì không?

Tôi cố nhớ địa chỉ người bạn đã viết trong thư: "Đến bến đò hỏi nhà ông Năm Thành ai cũng biết." Tôi nói lại với Lộc. Anh đến hỏi một thanh niên lái đò đang đứng rước khách trên bờ. Anh thanh niên gọi lớn xuống bến sông:

- Ê, út Hường. Có người hỏi thăm ba mày nè.

Một cô gái mặc áo bà ba màu hồng đang ngồi ở tắc ráng đậu phía xa, đứng dậy. Em nhanh nhẹn nhảy qua mấy chiếc tắc ráng đậu kế bên rồi leo lên bờ. Đi đến trước mặt tôi, em hỏi:

- Ông hỏi thăm ba em có chuyện gì vậy? Ông muốn mua cam hả?

Nhìn cái nốt ruồi trên mép trái của em, tôi nghĩ cô bé này chắc "lẹ miệng" lắm đây. Tôi trả lời:

- Không. Tôi đến thăm anh Duy.

Cô bé hất bím tóc đang đong đưa phía trước mặt ra phía sau rồi nói:

- Anh Duy đi Cần Thơ rồi.

Tôi nhíu mày vì người bạn sai hẹn. Tôi hỏi tiếp:

- Em có biết chừng nào anh Duy về không?

- Ảnh nói lên Hội Văn Nghệ Cần Thơ đón một người bạn ở Sài Gòn về chơi.

Lộc đứng bên nói xen vào:

- Đón ông này nè. Vậy chúng ta về Cần Thơ gặp ảnh.

Cô bé nói:

- Thôi, khỏi. Anh Duy có dặn bạn ảnh đến cứ chở về nhà. Ảnh sẽ về sau. Ông lên Cần Thơ không chừng hai người lại "lật" nhau.

Tôi rủ Lộc cùng đi chơi cho vui. Anh chỉ chiếc xe Honda rồi nói:

- Anh đi đi. Tôi về Cần Thơ báo cho bạn anh biết. Có gì sáng mai chúng ta gặp lại nhau.

Tôi nói:

- Chiều tối, tôi về lại Cần Thơ được mà.

Lộc cười:

- Dễ gì anh về được. Rượu gạo ở đây đâu có thiếu.

Lộc phóng xe chạy đi. Tôi theo cô bé leo xuống một chiếc tắc ráng gần bờ rồi bước qua những chiếc kế bên, để đến chiếc tắc ráng của em. Cô bé giật dây cho máy đuôi tôm nổ, chiếc tắc ráng từ từ lùi ra. Tôi ngồi đối diện với cô bé trong lòng tắc ráng hẹp mà dài. Hơi nước từ mặt sông phả lên mát rượi. Trên sông những chiếc tắc ráng xuôi ngược chở đầy trái cây và vật dụng gia đình bằng nhựa xanh đỏ. Tôi tò mò nhìn những cây mọc hai bên bờ, cố đoán xem cây nào là cây bần, cây tràm, cây ô môi... như đã đọc trong truyện. Nhưng tôi đành chịu thua vì mùa này chẳng có cây nào trổ bông để có thể nhận diện.

- Ông ở tuốt trên Sài Gòn làm sao quen với anh em ở tuốt dưới đây?

Tôi quay lại nhìn cô bé, nói:

- Tôi đã chọn thơ của anh Duy gửi lên đăng báo. Mấy tháng trước anh ấy có lên Sài Gòn nhờ tôi in giúp một tập thơ.

Cô bé la lên:

- Chết ông rồi!

Tôi giật mình, hỏi lại:

- Chuyện gì vậy?

- Ông xúi anh em in tập thơ phải không?

- Đâu có. Anh Duy tự nguyện in mà.

- Ba em cằn nhằn ảnh chuyện đó hoài. Làm vườn không lo làm cứ lo làm thơ. Mấy tháng trước ảnh nói với ba đưa cho ảnh ba triệu đồng làm vốn buôn bán. Ba tưởng ảnh mua cam quýt ở mấy vườn bên, đem lên Sài Gòn bán kiếm lời. Nào ngờ ít lâu sau ảnh đem về nhà một đống thơ.

Tôi bật cười:

- Cứ tưởng anh ấy đem tiền đi đánh bạc thua hết mới đáng buồn, chớ đem thơ về nhà là tốt rồi.

- Tốt gì? Thơ đâu có "ăn" được. Chất cả đống ở nhà đó. Mùa nước nổi vào nhà ảnh bắt em khiêng lên khiêng xuống đống thơ cất giữ. Cực muốn chết. Ông cũng làm thơ như anh em?

Tôi chẳng biết giải thích công việc của mình như thế nào cho em dễ hiểu. Tôi nói gọn:

- Tôi chuyên "mua bán" thơ văn.

Cô bé reo lên:

- Vậy ba em mừng lắm. Ông mua "mão" luôn đống thơ của anh em nghe. Giúp em đỡ cực.

Tôi chưa kịp trả lời thì cô bé lái qua phải, lách tránh một chiếc tắc ráng đang chạy thẳng về phía chúng tôi. Chiếc tắc ráng nghiêng hẳn qua bên phải, sóng tạt vào làm người tôi ướt đẫm. Tôi hoảng sợ nắm chặt hai lườn gỗ. Cô bé đột ngột rú ga bẻ lái qua trái, chiếc tắc ráng ngóc mũi lên khỏi mặt nước và phóng đi như mũi tên, tạo ra một tia nước bắn thẳng vào chiếc tắc ráng vừa chạy ngang qua. Tôi nghe có tiếng la ơi ới, tiếng chửi thề và tiếng cô bé cười khanh khách. Mặc dù vẫn còn hơi run vì sợ rớt xuống sông tôi cũng thầm khen cô bé lái giỏi.

Chiếc tắc ráng chạy từ từ rồi ghếch mũi vào một cây cầu gỗ. Cô bé tắt máy, nói:

- Đến nơi rồi. Mời ông lên nhà.

Ngôi nhà nằm sát bờ sông, mái ngói lợp đỏ tươi. Trước sân có hai cây cau cao vút và một cây dừa lùn với tay có thể hái được chùm trái xanh bóng. Một con chó vện chạy ra sủa vang, cô bé vỗ vỗ lên đầu nó rồi chúng tôi cùng bước vào nhà. Tôi vừa ngồi xuống ghế, cô bé đã chạy đến góc nhà giở một tấm bạt lên và nói:

- Đây đống thơ của anh em. Ông mua hết luôn nha.

Tôi cười nói:

- Từ từ. Đợi anh Duy về rồi tính. Ba má em đâu?

- Ba má em đang ở ngoài vườn.

- Bộ không có ai coi nhà sao?

- Ở đây đâu có trộm cắp mà sợ. Cả đống thơ để đó mà đâu có ai lấy mất cuốn nào.

Tôi thắc mắc chẳng hiểu sao cô bé có vẻ "căm thù" thi ca quá vậy? Chắc tại Duy đã bắt em khiêng đống thơ lên bộ ván ngựa mỗi khi nước vào nhà và bắt em phải canh chừng chuột bọ quậy phá?

- Ông uống nước dừa không để em hái?

- Tôi uống nước trà được rồi. Chúng ta ra vườn chơi đi.

- Ngoài vườn đâu có gì vui đâu mà chơi?

- Tôi muốn biết cây trái ở đây có khác với cây trái ở Lái Thiêu không?

Phía sau nhà là vườn cam rộng ngút mắt. Những lá cam xanh rì và những trái cam cũng xanh rì nằm lẫn vào nhau. Cô bé nói:

- Chừng tháng nữa ông trở lại cam sẽ chín vàng.

- Vườn nhà em rộng bao nhiêu?

- Hơn mười công đất. Trước kia ba em trồng cây ca cao nhưng không bán được nên đã chặt bỏ. Bây giờ trồng cam, quýt và bưởi.

Cô bé dắt tôi vào vườn quýt. Những trái quýt cũng còn xanh lè. Qua vườn bưởi cũng vậy. Những trái bưởi mới lớn bằng nắm tay. Tôi thở dài nói:

- Vậy là tôi vỡ mộng được ăn một bữa trái cây thỏa thích ở vườn.

Cô bé quay qua hỏi:

- Ông thích lạc hậu hay văn minh?

Tôi nghĩ chắc cô bé muốn hỏi tôi thích ở miệt quê "lạc hậu" hay ở thành thị "văn minh"? Sự thật tôi cũng đã ngán ở Sài Gòn ồn ào, náo nhiệt. Tôi thích ở miền quê yên tĩnh và ít xô bồ hơn. Nên tôi nói:

- Tôi thích lạc hậu.

Cô bé vụt chạy đi, mất dạng sau những tàn cây xanh rì. Một lúc sau em trở lại, đưa cho tôi một trái quýt nhỏ, vỏ vàng ửng. Em nói:

- Đó là trái quýt "lạc hậu" mùa trước còn sót lại . Còn trái "văn minh" nửa tháng nữa ông trở lại mới có. Đó là những trái chín sớm, trước mùa.

Tôi lắc đầu cười. Sử dụng ngôn ngữ như em thật hết ý! Tôi bóc vỏ trái quýt, đưa cho em một nửa. Cô bé xua tay:

- Em không thích "lạc hậu".

Tôi bỏ những múi quýt vào miệng nhai, ngọt lịm. Cô bé hỏi:

- Ông đói bụng chưa, để em lấy cơm nguội cho ông ăn.

- Thôi em khỏi mất công. Tôi đợi Duy về cùng ăn cơm cũng được.

- Đâu có mất công. Đây là cơm nguội.

Cô bé móc túi áo bà ba đưa cho tôi mấy trái xanh xanh.

Tôi ngạc nhiên hỏi:

- Chúng tên trái "cơm nguội" à?

- Em đâu có nói xạo. Ông ăn cho đỡ đói. Nó hơi chát một chút, vậy ông nên ăn với muối.

Cô bé lại móc túi áo bà ba lấy ra mấy trái bằng lóng tay màu nâu nâu.

- Trái "muối" à?

Cô bé gật đầu cười khúc khích. Nhìn cái nốt ruồi trên mép giật giật khi em cười, tôi biết mình đã đoán đúng. Cô bé này rất "lẹ miệng". Chắc lưỡi em dẻo như kẹo cao su. Tôi nghĩ phải tìm cách "phục thù", để cho em biết Sài Gòn đâu dễ bị qua mặt, chỉ vì không biết tên mấy trái cây miệt vườn.

Chúng tôi cùng đi ra bờ sông để đợi Duy về. Những chiếc tắc ráng vẫn chạy xuôi ngược ở dưới sông như xe cộ chạy trên đường phố. Tôi chỉ một cây có tàn lá rộng rạp sà xuống mặt sông, hỏi:

- Đó là cây ô môi phải không em?

Cô bé lắc đầu:

- Đó là cây còng - Em quay qua bên phải chỉ một cây cao cành lá thưa hơn - Đó mới là cây ô môi.

Tôi nhìn cái cây trầm trồ khen:

- Ô môi nở hoa đẹp quá!

- Ông đừng xạo. Mùa này đâu có hoa ô môi.

Tôi quay lại thật nhanh, chỉ đôi môi đỏ hồng của em và nói:

- Đây là hoa ô môi hay ô răng?

Cô bé đỏ mặt, bậm môi, cúi đầu suy nghĩ rồi em ngước lên hỏi:

- Vậy đố ông giải thích tên Ô Môn quê em?

Tôi mỉm cười nghĩ đây là cơ hội phục thù tốt. Tôi kể lại chuyện tình bà Sử ông Trăng như Lộc đã kể. Để cho em dễ hiểu, tôi minh họa bằng cách ôm chặt vai em và nói:

- "Ôm-em-ôm-anh" đọc nhanh thành Ô Môn... Á!

Tôi xuýt xoa chà bóp dấu răng cô bé cắn đỏ bầm trên cánh tay tôi. Trong khi đó em vừa cười nức nẻ vừa nói:

- Ông giải thích trật lất rồi. Ở đây đâu có vùng đất nào tên Ô-Môn-Á.


Nguồn: vanhoc.xitrum.net